7 – 13 september: 3de nationale Verspillingsvrije Week Met als doel de helft minder verspillen voor 2030 houden we jaarlijks 1 miljard kilo voedsel in de keten.

Van 7 t/m 13 september vindt de 3^de nationale Verspillingsvrije Week plaats. Brood behoort met zuivel, groente, fruit, aardappelen en vlees tot de meest verspilde producten van de Nederlandse huishoudens.

Verspillingsvrije Week 2021

Samen Tegen Voedselverspilling deelt zeven dagen lang tips en inspiratie om thuis minder te verspillen via nieuwsbrieven, sociale media en website. Tijdens de week spelen de producten waar thuis de meeste winst op valt te behalen een hoofdrol, namelijk brood, zuivel, groente, fruit, aardappelen en vlees. Ook bedrijven, gemeentes en maatschappelijke organisaties organiseren activiteiten: van kookworkshops en het verspreiden van praktische tools, tot tips in magazines en weekfolders. Basisscholen doen mee met de Smaakmissie Voedselverspilling. En de eerste HBO Challenge Voedselverspilling gaat van start. Kijk voor meer info op www.verspillingsvrijeweek.nl.

Feiten en cijfers voedselverspilling in huishoudens

Volgens onderzoek van het Voedingscentrum (2019) verspillen consumenten jaarlijks 34 kilo vast voedsel per persoon. Daarnaast verdwijnt 46 liter drinken per persoon per jaar in de gootsteen of het toilet. De meeste winst is te behalen bij brood, zuivel, groente, fruit en aardappelen (samen 22 kilo). Vlees valt net buiten de top 5, maar hierbij is het extra belangrijk om verspilling te voorkomen, omdat de productie ervan een grote klimaat-impact heeft. Bekijk hier de infographic Voedselverspilling door consumenten.

De stichting Samen Tegen Voedselverspilling vormt de beweging van bedrijven en publieke organisaties die hun krachten bundelen voor een gezamenlijk doel: samen verminderen we voedselverspilling met de helft voor 2030. Daarmee houden we in Nederland jaarlijks 1 miljard kilo goed voedsel binnen de keten. En worden we koploper in het realiseren van Sustainable Development Goal 12.3.

“Het verminderen van voedselverspilling is, naast meer investeren in wind- en zonne-energie, de belangrijkste maatregel om de CO2-uitstoot wereldwijd terug te dringen”, stelt directeur Toine Timmermans van de stichting Samen Tegen Voedselverspilling. “Bovendien hebben zowel bedrijven als huishoudens er financieel baat bij. De ervaring leert dat iedere geïnvesteerde euro in een bewezen oplossing om voedselresten te voorkomen, zich 14 keer terugbetaalt.” In de stichting Samen Tegen Voedselverspilling werken bijna 100 voedingsbedrijven, supermarkten, kennisinstellingen, overheden en maatschappelijke organisaties samen. ABN AMRO is een van de bijna 100 stakeholders van de stichting.

Over Samen Tegen Voedselverspilling
De stichting Samen Tegen Voedselverspilling vormt dé beweging waarin alle belangrijke initiatieven en expertise voor een verspillingsvrij Nederland samenkomen en worden versneld. Hierin werken bedrijven uit de hele keten, kennisinstellingen, overheden en maatschappelijke organisaties aan Sustainable Development Goal 12.3 van de Verenigde Naties om voedselverspilling met de helft te verminderen in 2030 ten opzichte van 2015. Met een gezamenlijke en systemische aanpak willen we in Nederland jaarlijks 1 miljard kilo voedsel binnen de keten houden. Dragende organisaties van de stichting: Ministerie van LNV, Provincie Noord-Brabant, Gemeente Meierijstad, Rabobank, Wageningen University & Research en Food Tech Brainport. Voedingscentrum organiseert de Verspillingsvrije Week namens de stichting.

Grip op koolhydraten – snel & simpel, in 30 minuten op tafel

Al meer dan 250.000 mensen vielen af met Grip op Koolhydraten (GOK) van diëtist Yvonne Lemmers. Deze methode helpt om van klachten als overgewicht, weinig energie en stemmingswisselingen af te komen. Het nieuwe boek Grip op koolhydraten - snel & simpel, in 30 minuten op tafel van Yvonne Lemmers maakt haar GOK-methode nóg toegankelijker.

Door het populaire koolhydratenuurtje houdt men deze methode wél vol en krijgen mensen met diabetes, overgewicht, een chronische ziekte of iedereen die gewoon wat kilo’s kwijt wileem gezonde leefstijl. Dit boek bevat meer dan 90 snelle en simpele recepten en 28 dagmenu’s. Zo zit je in 30 minuten aan tafel en sta je met een verzadigd gevoel weer op.

Over de auteur
Yvonne Lemmers is diëtist. Ze ontwikkelde Grip op Koolhydraten (GOK): een methode die helpt om van overgewicht, weinig energie en stemmingswisselingen af te komen. Yvonne begeleidt mensen die willen afvallen en verkocht ruim 250.000 boeken.

Grip op koolhydraten – snel & simpel, in 30 minuten op tafel | Auteur: Yvonne Lemmers | ISBN: 9789021582597 | Prijs: €22,50 | Verschijnt op 28 september 2021

Kosmos uitgevers

Na Kippie nu ook Vissie van start

Krijgsman Retail Services, bekend van de Kippie formule, brengt een nieuw franchisemodel op de vismarkt. De nieuwe winkelformule heet Vissie en richt zich op de verkoop van kant-en-klare visproducten.

Vissie is vergelijkbaar met Kippie. De formule richt zich op het gemakkelijk kopen en eten van kant-en-klare producten. In dit geval bestaat het assortiment uit visproducten zoals maaltijden, broodjes of visloempia’s. De pilotstore is gevestigd in het Carnisse Veste winkelcentrum in Barendrecht.

In eerste instantie wordt de winkel in Barendrecht door KRS zelf geëxploiteerd. Op den duur zal de keten worden uitgebreid door middel van franchise. De Kippie franchiseformule omvat 58 vestigingen.

Kippie is een familiebedrijf dat is opgericht in 1945. Het begon als een kleine organisatie,Krijgsman Poeliers, die samenwerkte met verschillende poeliers. Aan boter, dat huis aan huis werd verkocht, werden later kip en zuivel producten zoals kaas toegevoegd. Vanaf 1995 werd met Kippie de focus op kip gelegd.

Brain Food: eet je brein gezonder en fitter

Gezonde voeding was niet eerder zo belangrijk

Steeds meer mensen ervaren mentale disbalans: 52 procent van de Nederlanders hikt tegen een burn-out aan, en ook een groot deel van de jongeren kampt met dezelfde klachten. En dat niet alleen: het aantal mensen dat lijdt aan depressies, alzheimer en dementie stijgt enorm. Met het boek van breinexpert Charlotte Labee, BRAIN FOOD Smoothies, geef je je brein een oppepper en houd je je hersenen gezond.

In het leven draait alles om het bewaken van balans. Bijvoorbeeld tussen werk en privé of tussen ontspanning en inspanning. Raakt deze balans verstoord, dan ondervind je hiervan vroeg of laat de negatieve gevolgen. Je zit geestelijk en lichamelijk niet lekker in je vel, loopt jezelf voorbij, hebt weinig energie, voelt je soms neerslachtig of depressief en krijgt uiteindelijk misschien wel een burn-out.

Vaak adviseren huisartsen en psychologen om dan een poosje rustig aan te doen. Helaas is dit geen structurele oplossing. De disbalans die je misschien ervaart, begint namelijk in de hersenen. Maar er is ook goed nieuws: de link tussen voeding en het brein is onomstotelijk is vastgesteld. Je brein heeft gezonde voeding (‘brain food’) nodig om in balans te blijven en optimaal te functioneren.

Met BRAIN FOOD van brein-expert Charlotte Labee kun je aan de slag met het veranderen van je brein, waardoor je je mindset, gewoontes en gedragspatronen kunt verbeteren. In BRAIN FOOD Smoothies vind je 80 heerlijke smoothierecepten op basis van de laatste inzichten uit de neurowetenschap en orthomoleculaire geneeskunde die het brein een boost geven. Want wist je dat 20 procent van je voeding naar je hersenen gaat? Met iedere dag een gezonde, snelle smoothie kun je steeds meer het leven van je dromen gaan leven!

Over de auteur
Charlotte Labee is ondernemer en kennis- en ervaringsdeskundige en oprichter van yourbrainbalance.com, het eerste herseninspiratie-en kennisplatform van Nederland. Via haar lezingen, workshops en social kanalen bereikt ze honderdduizenden mensen en van haar eerste twee boeken zijn in anderhalf jaar tijd ruim 45.000 exemplaren verkocht

Brain Food – Smoothies | Charlotte labee | 9789021584379 | €20,99

kosmosuitgevers.nl

Smart Potato: slimme aardappel meet groeiseizoe

Derk Gesink volgt straks met sensoren de aardappel tijdens de teelt, vanaf het poten tot en met het einde van de bewaring. De akkerbouwer in Mensingeweer weet dan precies hoe gaat met de voortgang in het groeiseizoen. Dit seizoen wordt de waarde van deze sensortechnologie getest.

De Groninger akkerbouwer doet mee aan Smart Potato, een project in het kader van 5Groningen in combinatie met studenten van de Hanzehogeschool. Het volgen van de teelt blijft in de praktijk nog even toekomstmuziek, want dit seizoen wordt de waarde van deze sensortechnologie vooral getest.

“Het project is een mooie kans om technologieën te ontwikkelen voor landbouw waar wij in de toekomst verder mee kunnen. Daarnaast is het erg leuk om studenten te betrekken bij het landbouwbedrijf en ze te leren denken hoe techniek en natuur met elkaar samen te laten werken”, zo ervaart Gesink.

De sensor verzamelt in een proef in een perceel van 9 hectare gegevens als vocht, temperatuur, stikstof en tijdens de opslag CO2. Er wordt tot nu toe gewerkt met één sensor per hectare “om eerst de communicatie voor elkaar te krijgen”.

Geeft dit dan wel een goed beeld? Wat als juist de plek waar de sensor ligt afwijkt ten opzichte van de rest van het perceel? Gesink: “Dat zijn inderdaad allemaal nog vragen die beantwoord moeten worden. Wellicht kunnen bodemkaarten, satellietdata, drone data of historische opbrengstkaarten worden gebruikt voor het bepalen van de juiste plek”. Ook het ijken van de techniek is een aspect dat nog aan de orde komt. “Zo ver zijn we nog niet, maar dat is vooral een technisch vraagstuk”.

Per hectare aardappelen wordt er een exemplaar – uitgevoerd in de vorm van een grote aardappel, eigenlijk een kleine biet – in de grond gepoot. Gesink: “Het is de bedoeling om de sensor in de aardappelrug te plaatsen, dus alleen in aardappelen, maar voor tulpen of andere bollen zou de sensor ook geschikt kunnen zijn”.

De informatie uit de aardappel moet helderheid brengen in de voortgang van de teelt van de tachtig hectare pootaardappelen van het akkerbouwbedrijf van Gesink. De maatschap investeerde al meer in het bedrijfsproces rond aardappelen. Vorig jaar kwam er op het erf een nieuwe bewaarschuur voor de bewaring en sortering van pootaardappelen in bedrijf.

De slimme aardappel is tot nu toe nog niet in de grond geweest, erkent Gesink. “Het is al een hele toer om communicatie tussen de Smart Potato en het netwerk voor elkaar te krijgen omdat de Smart Potato onder de grond zit. Dat is iets waar de betrokken partijen tot nu toe weinig ervaring mee hebben. De studenten hebben al wel een portal opgezet op www.slimmeaardappel.nl waar de data zichtbaar wordt gemaakt”, vertelt Marc Cremers. Hij is projectcoördinator van 5Groningen waar het project van Smart Potato onder valt.

Waarde en optimale vorm testen

Dit seizoen wordt de waarde van deze sensortechnologie getest. “Het gaat om het uitvoeren van proeven met verschillende sensoren en vormgevers gaan uitzoeken wat nu de optimale vorm van de Smart Potato moet worden. Daar zijn al wel goede ideeën over”, weet Cremers.

“Het wordt een compromis, maar de Smart Potato moet wel de vorm van een aardappel hebben. Hij gaat namelijk mee in de pootmachine om te poten en hij wordt ook mee geoogst. Er moet bovendien genoeg ruimte in die slimme aardappel zijn voor de sensoren, batterij en de elektronica voor communicatie. Daarnaast moet de kast ook nog eens goed waterproof zijn. En dat is nog wel een uitdaging”, ziet Derk Gesink.

Gerichter bemesten

Voor hem is informatie over bodemtemperatuur, bodemvocht en beschikbaarheid van stikstof van belang. “Het zou mooi zijn om daar in de toekomst een groeimodel en een ziektemodel aan te koppelen”. Het grootste voordeel van de toepassing en dus de meerwaarde voor de aardappelteelt op zijn bedrijf is dat het gerichter kunnen bemesten uiteindelijk een betere opbrengst en nog betere kwaliteit kunnen opleveren. “Daarnaast is besparing op meststoffen altijd goed”.

En welk nadeel weegt het zwaarst? “Naast meten is weten kost meten ook extra inspanning. Het wordt er allemaal niet eenvoudiger op. De extra tijd die nodig is moet wel opwegen tegen de opbrengst en kwaliteitsverhoging”, stelt hij nuchter vast.

Om te meten wat er boven de grond op het aardappelveld gebeurt zoals loofontwikkeling en insectenvraat is een groep studenten bezig om een bladnat sensor te maken. Dit moet boven de grond gebeuren. Een idee is om deze opstelling ook te gebruiken als antenne voor de communicatie met de Smart Potato onder de grond, vertelt de landbouwer die de sensor in ruil voor het beschikbaar stellen van de locatie mag gebruiken.

Weerstation voor gerichter bestrijden

Vorig jaar zomer werd er voor de 5G-pilot Smart Potato van 5Groningen al een weerstation geplaatst. Gesink: ”Dit was een weerstation van Pesse dat temperatuur, bodemvocht, neerslag, luchtvochtigheid en bladnat kon meten. Zo is er realtime informatie beschikbaar over de weersomstandigheden en de toestand van het gewas”.

Wat hij hieraan heeft gehad tijdens de droge zomer? “Tja, minder dan gehoopt, want wij kunnen niet beregenen op aardappelen. Onze meerwaarde voor het weerstation is de koppeling aan het ziektemodel voor het voorspellen van schimmelinfecties. In een jaar met normale neerslag kan het dan prima aangeven wanneer de aardappelen moeten worden beschermd tegen schimmelziekten. Afgelopen jaar was het zo droog dat er geen schimmelinfecties optraden, dus het model gaf aan dat er niet gespoten hoeft te worden”, legt hij uit.

“De ontwikkelingen gaan echter wel door op het gebied van ziektemodellen. Zo is Pesse nu bezig om ook de luizenpopulatie in het veld beter te kunnen voorspellen. Dat zou het interessant kunnen maken om luizen nog gerichter te gaan bestrijden”, weet de Groninger akkerbouwer.

Hij adviseert collega’s die ook op deze manier data van de teelt willen verzamelen dat het gewoon een kwestie van doen is. “Als je er bereid bent om er wat tijd in de steken zijn er genoeg mogelijkheden. Ik hoop dat er nog een tijdje studenten aan dit project kunnen werken en dat de Smart Potato dan verder door commerciële bedrijven wordt opgepakt.”

Nieuwe doorontwikkeling

De Smart Potato krijgt op termijn een nieuwe doorontwikkeling. Die wordt uitgevoerd door studenten van de opleidingen Hanze HBO-ICT, Hanze Industrieel Product Ontwerp en Hanze Sensor Technology van de Hanzehogeschool Groningen in opdracht van 5Groningen in innovatiewerkplaats Digital Society Hub.

Vincent Huisman vertelt over zijn bedrijf Croptimise. De startup van studenten van de Hanzehogeschool Groningen houdt zich bezig met de doorontwikkeling van de Smart Potato, een “slimme pieper” die onder de grond metingen verricht en deze metingen doorstuurt naar de boer. Bekijk de video!

www.5groningen.nl › nieuws › hoe-gaat-het-met-de-smart-potato

Smart Potato: het project

Zo ziet de technologie van dit project er uit. De informatie over vocht, bodemtemperatuur, bodemvocht en beschikbaarheid van stikstof wordt via sensoren op 10 tot 20 cm diepte in het aardappelveld verzameld en aan een 5G-netwerk doorgegeven.

5G werkt voor de slimme aardappel met twee technieken: LoRa van KPN en NB-IoT van internetter Sings van Vodafone. “Via beide technieken waar we nu mee experimenteren kan de aardappelsensor in de grond heel lang met weinig energieverbruik gegevens verzamelen zonder dat de batterij leegraakt. Logisch, want de sensor moet het een heel seizoen lang doen”, aldus Cremers.

Deze netwerken zijn gebaseerd op de LoRAWAN (Long Range Low Power)- technologie, een voorloper van het toekomstige 5G netwerk. De techniek kan grote aantallen sensoren koppelen en kent een zeer laag energieverbruik.

De gegevens worden enkele keren per etmaal via het 5G-netwerk verzonden naar het informatieplatform. Na analyse en presentatie van de data weet de boer aan de hand van groeimodellen of en hoe hij moet bemesten. “De informatie is goed voor zijn portemonnee, voor het milieu en gezond voor de consument”, aldus de projectcoöordinator.

Aan de pilot Smart Potato van 5Groningen doen de volgende partijen mee: techniek Economic Board/5Groningen waartoe het project Smart Potatoe behoort, Hanzehogeschool Groningen, akkerbouwer Derk Gesink, KPN, Vodafone en Solentum in Joure. Deze startup ontwikkelt momenteel een app waarmee de aardappelteler snel de totale opbrengst en kwaliteit van een oogst kan bepalen.

REE verkoopt de winkelinventaris van supermarkten

Horecaondernemer maakt van nood een deugd

Caspar Hermeler verkoopt de winkelinventaris van supermarkten. Restaurant & wijnbar De Nachtwacht is een begrip in het Drentse Meppel. Niet in de minste plaats vanwege de gastvrijheid van Hermeler die de scepter in de keuken zwaait en zijn vriendin Liset Sieben die als ‘frontvrouw’ zorgt dat het de gasten aan niets ontbreekt. Een dynamisch duo dus. Des te harder het gelag als je van de een op de andere dag met z’n tweeën thuis op de bank zit.

Casper en Liset worden gemist door hun gasten, dat zeker, maar in plaats van bij de pakken neer zitten, kwam Hermeler met een ondernemende partijhandelaar in gesprek en van het één kwam al heel snel het ander. Retail Equipment Europe is een feit en draait als een tierelier. En zo kan het ineens zijn dat een crisis wordt omgezet in een succesverhaal. Oók wel eens fijn om te lezen, niet?

Hermeler en zijn compagnon wisten in het bezit te komen van bijna gloednieuwe inventaris van een grote supermarktketen. Van snijmachines tot broodbakmachines en van verpakkingsmachines tot rotisserie: allemaal van gerenommeerde merken als Boska, Deko, Electrolux en Digi. Machines voor de retail & foodbranche in de breedste zin van het woord dus. Een schot in de roos, bleek al snel en de tijdelijke uitdaging lijkt voor Hermeler een definitieve (gedeeltelijke) carrièreswitch.

Betekent dit dan het einde van de Nachtwacht? Zeker niet. Liset heeft de zaak onder controle en Hermeler is waar mogelijk in de avonduren weer in de keuken te vinden. “Het één sluit het ander niet uit”, aldus Hermeler. “Inmiddels kan ik zeggen dat de coronacrisis deuren heeft geopend die anders dicht waren gebleven. Dat had ik een jaar geleden niet kunnen bedenken…“

Nederland gaat straks meer eten en drinken buiten de deur

Nederland gaat straks een inhaalslag maken met eten en drinken buiten de deur, waardoor een groot deel van de foodsector, waaronder de horeca, zich na de coronacrisis zal herstellen. Mits er geen grote economische crisis komt, compenseren Nederlanders de komende jaren het gebrek aan uitjes buiten de deur door nog meer buitenshuis te eten en drinken en per persoon meer te besteden.

Dat concludeert het FoodService Instituut Nederland, dat sinds 2003 consumentengedrag en de foodmarkt monitort, in de Beleidsmonitor 2021-2025 die onder meer is gebaseerd op een onderzoek onder 6000 mensen. De inhaalslag begint naar verwachting deze zomer al. Het ‘inhaaleffect’ is dan nog sterker dan bij de versoepelingen in 2020. Een groot deel van de foodbranche zal zijn teruggegroeid naar het oude niveau in 2023. Dat geldt echter niet voor alle foodbedrijven. Bedrijfscatering blijft het bijvoorbeeld naar verwachting moeilijk hebben. Eet- en drinkgelegenheden buitenshuis hebben dan ook bijna 7,7 miljard euro aan omzet ingeleverd in 2020. De crisis zal de komende jaren voor meer bedrijven en ondernemers voelbaar blijven.

Terras is een voordeel

FSIN ziet met name herstel voor horeca en gemakswinkels. “Restaurants, cafés en locaties met een terras hebben net als pretparken en andere leisureplekken een duidelijk voordeel”, legt FSIN directeur Inga Blokker uit. “Zij kunnen zich onderscheiden met iets wat we zo lang hebben gemist: gezelligheid. Genieten en beleving zijn belangrijker dan ooit voor consumenten. Met name jongere generaties zijn bereid daar geld aan uit te geven. Ook alternatieven voor zelf koken, zoals bezorging en kant-en-klaarmaaltijden, blijven belangrijk nu de gejaagde samenleving weer op gang komt.”

Voor klassieke horeca, zoals restaurants, cafés en hotels, wordt het dit jaar beter dan in 2020, maar is de omzetschade nog steeds groot. Uit de analyse van het FSIN blijkt dat de horeca het niveau van voor de crisis zelfs kan ontstijgen, met een totale omzet van 12 miljard euro in 2025. In 2019 was dit nog 10,7 miljard euro. De zakelijke horecamarkt en eetgelegenheden op stations en luchthavens hebben meer tijd nodig om op te krabbelen, heeft het FSIN berekend. Catering heeft te maken met structurele krimp en zit in 2025 nog maar op 84 procent ten opzichte van 2019.

Consument geeft meer uit

Het snelle herstel is voor het belangrijkste deel afhankelijk van hoeveel consumenten bereid zullen zijn uit te geven. Het FSIN verwacht dat Nederlanders zullen vieren dat ze eindelijk weer buiten de deur mogen eten en dat de stijgende lijn van vóór corona zal worden doorgezet. De gemiddelde Nederlander gaf in 2015 3075 euro uit aan voedings- en genotmiddelen als snacks en alcohol. In 2019 steeg dat naar 3465 euro. Een plus van 12,7 procent in vier jaar tijd. In het coronajaar 2020 zakte die besteding per jaar naar gemiddeld 3230 euro per Nederlander. Tot en met 2025 verwacht het FSIN toch weer een forse groei naar gemiddeld ruim 3800 euro per hoofd van de bevolking, een stijging van bijna 19 procent in vijf jaar tijd.

FSIN verwacht dat zodra de horeca verder opengaat een deel van de in coronatijd gegroeide thuis-uit-eten-omzet terugvloeit naar echt buiten de deur eten. Een deel van de thuis genieten-behoefte blijft ook na corona. Het inmiddels uitgebreide aanbod vanuit horeca en retail, het ingeburgerde bestellen via delivery-apps en de prijs die voor een deel van de Nederlanders een belemmering is om uit eten te gaan, spelen een belangrijke rol. Ook vinden oudere generaties uit eten gaan vaak te duur en is thuis ‘uit eten gaan’ een veilige, gezellige en goedkope optie.

Herstel is wankel
Door overheidsmaatregelen gaf de consument over heel 2020 6,6 procent minder uit dan in 2019, blijkt uit cijfers van het Centraal Planbureau. Blokker: “Voor veel ondernemers is het vooruitzicht op herstel positief nieuws, maar het zal zeker niet vanzelf gaan. Een groot deel van de foodsector komt uit een ongekend moeilijke periode. Afhankelijk van de corona-aanpak de komende tijd is een gedeeltelijk herstel snel mogelijk, maar niet iedereen gaat het redden. De uitgestelde betaling van huur, belasting en aflossing hangt als een molensteen om de nek van bedrijven. Een deel van de ondernemers gaat failliet of geeft zijn bedrijf voortijdig op omdat ze door al hun reserves heen zijn. Voor velen moet de klap nog komen.”

De impact van de crisis werkt door in de Nederlandse winkelstraat. “Horeca en detailhandel zijn zwaar getroffen”, aldus Blokker. “Er dreigt meer leegstand en verschraling. Veel mensen verliezen hun baan. De werkloosheid treft ook de jongere generaties met tijdelijke contracten en bijbaantjes, die bereid zijn meer te besteden aan genieten en gemak. Zolang het virus niet onder controle is, blijft de onzekerheid in de samenleving groot. Dat maakt het herstel van de economie en dus ook de foodsector wankel, zowel in Nederland als daarbuiten.”