Tekst: Ria Besseling
Beeld: Colruyt Group, Hamletz, Dreug
De nieuwste korte keten concepten in varkensvlees zetten in op een circulaire gesloten kringloop, op lokaal en op duurzaam. Onderscheid gaat de route naar een eigen toekomst in de markt betekenen. Hoe zijn die ketens opgezet?
Varkenshouder Davy Bovyn levert vanuit gesloten kringloop
Varkenshouder Davy Bovyn in het Belgische Zonnebeke werkt met Bio-Planet samen in een circulaire lokale biologische varkensvleesketen. De biologische supermarktformule met zo’n 30 winkels in België nam begin dit jaar het initiatief om met Bovyn samen te werken. Bijzonder is dat die keten tot en met de winkel circulair van opzet is.
Met dit biologisch lokaal vers vleesassortiment speelt Bio-Planeet in op meerdere actuele uitdagingen: de klimmende vraag naar lokale en biologische vleesproducten en vermindering van voedselverspilling. “We willen een antwoord bieden op de groeiende vraag naar lokale bioproducten waarbij de vraag naar biovarkensvlees elk jaar met 4 procent stijgt”, zegt Jeroen Van Belleghem, afdelingshoofd bediening bij Bio-Planet. “Om ons van een Belgisch aanbod te verzekeren gaan we partnerships aan, waaronder BioVar.be en nu ook de samenwerking met Davy Bovyn uit Zonnebeke.”
De keten is tot en met de winkel circulair: de supermarkt laat de reststromen van haar leveranciers van kaas, plantaardige dranken en straks ook brood op de boerderij van Bovyn aanleveren. Dit gebeurt door de transporteurs van de deelnemende leveranciers aan de keten. Bovyn verwerkt de restpartijen in een eigen bras-brijvoerinstallatie op de boerderij. Hierin worden de droge en natte producten gemengd en verpompt naar de voederbakken van de dieren.
Restanten als varkensvoer
De restantproducten zoals wei uit de kaasproductie van drie lokale biologische kaasmakerijen en straks ook brood vullen de granen aan die biologische boer Bovyn van eigen grond oogst. Hij verbouwt op zo’n 25 hectare akkerbouwgewassen waarvan de opbrengst volledig naar zijn 160 biologische zeugen gaat.
Met de mest van de varkens, die hij op zijn akkers kan gebruiken voor groenteteelt, maakt de varkenshouder in Zonnebeke de keten circulair en kan hij zijn ecologische voetafdruk zo klein mogelijk houden. De gesloten kringloop met gebruik van lokaal voer in plaats van soja houdt de CO2 footprint laag.
Bovendien kan Bovyn met de reststromen uit de winkel voedsel verspillen beperken. Zijn bedrijf is nu half gesloten en wordt in augustus volgend jaar volledig gesloten.
De varkens gaan als ze na zeven, zeveneneenhalve maand afmesten slachtrijp zijn en zo’n 100 kilo wegen, naar slachterij Van Hoornweder in Torhout. Uitsnijderij Delavi in Tielt verwerkt de karkassen vervolgens tot technische delen. Daarna wordt het vlees op de slagerijafdeling van iedere Bio-Planetwinkel verwerkt tot varkenskoteletten, hamlappen, spiezen en barbecueproducten. De hammen worden bij Hamboerke geproduceerd tot ambachtelijke gekookte ham voor de vleeswaren bedieningsafdeling in de Bio-Planetwinkels.
Davy Bovy is positief over zijn ervaring met Bio-Planet. “We hebben een open relatie over de opzet en de algehele voortgang van dit ketenconcept met goed overleg.”
“De afmestperiode van zeven maanden viel me mee, maar het spenen en de batterijperiode kostten me meer moeite. De speenvoeders zijn kwalitatief minder goed omdat het wetgevend niet is toegestaan om bepaalde dingen of grondstof in biologische voeders te gebruiken. Dit in tegenstelling tot gangbare voeders.”
Over de verkoopprijs die het concept hem oplevert laat hij zich niet uit. “Ik ben enorm trots dat ik op mijn boerderij kringlopen kan sluiten en zoveel mogelijk verliezen kan beperken.”
Ook keten met BioVar.be en Delav
Met de geboorte van de eerste biggen in de nieuwe biologische varkensstal in Ruiselede ging begin dit jaar vanuit de Colruyt Group een andere samenwerking rond biologisch varkensvlees van start. In augustus liggen de eerste vleesproducten uit deze Belgische keten van mesterij BioVar.be in Ruiselede en uitsnijderij Delavi in Tielt in de schappen van de winkels van Colruyt en Bio-Planet.
‘Gezondheid is de basis, kennisuitwisseling de oplossing’
Hamletz varkensvlees: diervriendelijk en energieneutraal
Het Nederlandse Hamletz-vlees komt uit een diervriendelijke en energieneutrale kringloop. De familie Ten Have Mellema in Beerta houdt in de nieuwe open Dartelstal 4900 varkens volgens de eisen van het 2 sterren Beter Leven keurmerk. Annechien ten Have is vanwege de aandacht voor welzijn de eerste Nederlandse varkensboer die met dit 2 sterren keurmerk werkt.
De varkens worden gevoerd met tarwe en lupine van de 200 hectare eigen land. Ook het stro in de stallen komt van het eigen land. De mest van de varkens verdwijnt in een eigen vergistingsinstallatie voor de productie van elektriciteit. Er wordt ongeveer 5 mio kWh elektriciteit aan het elektriciteitsnet geleverd. De warmte die vrij komt, verwarmt de woning en de stallen van Ten Have. Ook worden er verschillende producten gedroogd. Digestaat gaat als restproduct terug op de akkers. De gesloten kringloop met gebruik van lokaal voer in plaats van soja houdt de CO2 footprint laag.
De varkens gaan naar Vion in Groenlo. De slachterij is samen met Agrifirm ketenpartner voor Albert Heijn dat dit varkensvlees sinds juni onder de merknaam Boerderijvlees in de schappen legt. 
Dreug: meerprijs geeft zeugenvlees meerwaarde
Zeugen zijn beslist geen restproduct in de varkenshouderij, want ze kunnen in een korte keten uitstekend tot droge worst van Dreug worden verwerkt. Dreug, afkomstig van zeugen van lokale varkensboeren en verwerkt bij ambachtelijke slagers, wordt opgezet door Ivo van Dijk.
Hij werkt met Dreug als merk waarvoor nu wekelijks een zeug – vier jaar oud en rond 230 kilo zwaar – van varkenshouder Jan Pipers in Enschede naar slachterij Luijerink in Losser gaat. Al het smaakvolle rijpe zeugenvlees – zo’n 160 kilo geslacht gewicht – wordt hier tot droge worst in vier smaken verwerkt.
Van Dijk: “We zijn bezig met opschaling waarvoor momenteel plannen worden uitgewerkt. Er waren al gesprekken met boeren die willen samenwerken met Dreug”.
Bijdragen aan verduurzamen
Met gemiddeld ruim € 2 per kilo geslacht gewicht ontvangen de varkenshouders het dubbele van de marktprijs voor hun zeugen. Zeugenvlees is in de sector normaliter een onrendabele nevenstroom waarvoor de boer een bodemprijs ontvangt. “Van boeren wordt verwacht dat ze verduurzamen. Veel boeren willen dat ook. Maar zolang ze aan de achterkant de laagste prijs krijgen, kunnen ze dat nooit doorvertalen. Goedkoop betekent meestal ook niet duurzaam”, weet Van Dijk.
Voorwaarde is dat de varkensboeren met de meeropbrengst bijdragen aan het verduurzamen van de varkenshouderij. “Dit kan op meerdere manieren. CO2-reductie is een belangrijk issue en dierwelzijn zal een rol blijven spelen. Dreug werkt samen met bedrijven die zelf al willen verduurzamen. Zo wil varkenshouder Jan Pipers met zijn bedrijf energieneutraal worden.” Dreug levert momenteel aan delicatessenwinkels in Overijssel, Utrecht, Noord-Holland en in Duitsland. Levering aan horeca wordt toekomst.
Annechien ten Have:
‘Best lastig aan consument uit te leggen wat een beter welzijn is’
“Het is best lastig om aan de consument uit te leggen wat een beter welzijn is. Het blijkt dat de consument het Beter Leven Keurmerk wel kent, maar geen focus heeft op de sterren. Dus is twee sterren relatief onbekend. Dat is een hobbel die we moeten nemen”, ziet Annechien Ten Have, varkenshouder met 2 sterren Beter leven Keurmerk.
Albert Heijn brengt dit varkensvlees onder de merknaam Boerderijvlees in de schappen. Hamletz vlees ligt verder in de winkels van Boon, Deen, Hoogvliet en Poiesz. Plus had het merk tot voor kort op proef in het assortiment, maar ziet een uitdaging in de verwaarding en het prijsverschil met 1 ster Beter Leven en biologisch varkensvlees. Ook winkelcommunicatie en naamsbekendheid van Hamletz zijn punt van aandacht.
